Każdy chciałby być godnie pochowany, jednak nie każdy potrafi przewidzieć, co stanie się z jego grobem lub całym cmentarzem za 100 bądź 200 lat. Rawa Mazowiecka w czasie swego istnienia posiadała cztery cmentarze przykościelne, jeden żydowski oraz istniejący od 1824 roku cmentarz komunalny.

Jeszcze przed przyjęciem przez Mieszka I chrztu w Rawie Mazowieckiej pracowali uczniowie świętych Cyryla i Metodego. W 1100 roku istniał w naszym mieście kościół, jednak gdzie wówczas grzebano zmarłych nie wiadomo. Wiadomo, że w 1320 roku istniał w Rawie kościół parafialny pod wezwaniem świętych Piotra i Pawła. Jak podają źródła, wokół świątyni grzebani byli parafianie. W krypcie przykościelnej kaplicy pod wezwaniem św. Michała, która przetrwała najdłużej, złożono ciało księcia mazowieckiego, Siemowita V. Szczątki księcia, po pożarze kościoła św. Piotra i Pawła w roku 1765, przeniesione zostały do świątyni, która znajdowała się pod opieką augustianów.

W latach 1869 – 1870 podczas przebudowy resztek kościoła farnego na cerkiew prawosławną, część szczątek ludzkich, które znajdowały się w podziemiach świątyni zostały przewiezione na obecny cmentarz. W latach dwudziestych XX wieku cerkiew została rozebrana, a kilkadziesiąt lat później, kiedy budowano bank, nikt nie zadbał o przeniesienie cmentarza i reszty szczątek na cmentarz, a to, co wydobyto z krypt nieistniejącego kościoła, przewiezione zostało na Duchowiznę.

Kolejny cmentarz istniał przy fundacji św. Ducha, założonej w 1374 roku przez mieszczanina Mikołaja Paczotkę. W 1378 roku przytułek szpitalny oraz kościół pod wezwaniem Świętego Ducha znalazł się w posiadaniu benedyktynów płockich. Początkowo na przykościelnym cmentarzu grzebane były prawdopodobnie osoby zmarłe w przytułku. Świątynia wielokrotnie spłonęła i czym była w gorszym stanie, tym tak nią, jak i cmentarzem, malało zainteresowanie.

Kościół, przy którym znajdował się klasztor Ojców Augustianów, obecnie pod wezwaniem św. Pawła od Krzyża, również posiadał swój cmentarz. Niestety, nie wiemy, jak wyglądały jego dzieje i w jaki sposób został przeniesiony na obecny cmentarz, znajdujący się przy ulicy Tomaszowskiej. W chwili obecnej na terenie byłego cmentarza przykościelnego znajduje się ogród przyklasztorny.

W 1525 roku burmistrz rawski Marcin Znosko z żoną Anną ufundowali na przedmieściu Boguskim przy trakcie piotrkowskim kościół pw. świętego Stanisława. Przy tym kościele, tak jak przy innych świątyniach, znajdował się cmentarz. Przez trzy wieki grzebani byli tam wierni do roku 1824, kiedy to rozebrano kościół i wybudowano tam osadę rzemieślniczą. Podobno jeszcze w latach pięćdziesiątych istniał w niektórych miejscach słabo widoczny zarys niektórych mogił.

W 1824 roku na skutek przebudowy miasta i nowych przepisów powstała wielowyznaniowa nekropolia poza miastem na gruntach darowanych przez wiernych. Początkowo był to teren około 2 ha.

Oddzielny cmentarz posiadała także licznie zamieszkująca Rawę Mazowiecką społeczność żydowska. Resztki tego cmentarza można jeszcze odnaleźć poza osiedlem Zamkowa Wola.

Wykorzystano materiały: Stanisław Zajączkowski “Powiat Rawski zarys dziejów do końca 1973 roku”, “Notatniki rawskie”, Ryszard Poradowski “Rawa Mazowiecka i Okolice”.